Στέργιος Μπουκουβάλας, MSc (Psy), MSc (ClinPsy), MBPsS
Ψυχοθεραπευτής - Ειδικός Ψυχικής Υγείας Παιδιών & Ενηλίκων
Μέλος του Βρετανικού Συλλόγου Ψυχολόγων (ΒΡS)

Η ψύχωση θεωρείται ευρέως μια σοβαρά διαταραγμένη ψυχική κατάσταση, η οποία περιλαμβάνει συμπτώματα που συνεπάγονται θεμελιώδεις στρεβλώσεις σχετικά με το πώς ένα άτομο αντιλαμβάνεται και ανταποκρίνεται στο κοινωνικό του περιβάλλον. Δύο από τα βασικότερα συμπτώματα όταν κάποιος βιώνει ψυχωτικό επεισόδιο αποτελούν οι ψευδαισθήσεις και οι παραληρητικές ιδέες (ή παραισθήσεις). Οι ψευδαισθήσεις είναι ψευδείς αισθητηριακές αντιλήψεις που εμφανίζονται εν τη απουσία πραγματικού εξωτερικού ερεθίσματος [1, 2]. Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να ακούει, να βλέπει ή να αισθάνεται πράγματα που δεν υπάρχουν. Οι παραληρητικές ιδέες είναι ψευδείς προσωπικές πεποιθήσεις που βασίζονται σε λανθασμένα συμπεράσματα για την πραγματικότητα [3] ή σε παρερμηνείες (αλλόκοτων) αντιληπτικών εμπειριών [4]. Οι ιδέες αυτές είναι αξιοσημείωτα άκαμπτες, ανεξάρτητα από το πόσο παράξενες είναι, και συχνά οι κάτοχοί τους είναι ικανοί να αναπτύσσουν επιχειρήματα προς στήριξή τους [4], ή για να πείσουν άλλους, ενώ οι ίδιοι τείνουν να ανθίστανται σε στοιχεία που αντικρούουν τις εν λόγω πεποιθήσεις [5]. Κάποιες κοινές μορφές παραληρητικών ιδεών είναι: 1) παραληρητικές ιδέες δίωξης (καταδιωκτικό/ παρανοϊκό παραλήρημα), όπου τα άτομα πιστεύουν ότι διώκονται ή είναι θύματα μιας συνωμοσίας, 2) παραληρητικές ιδέες αναφοράς, όπου ένα προσωπικό νόημα αποδίδεται σε άσχετα ή τυχαία εξωτερικά γεγονότα (π.χ. η ιδέα ότι ο παρουσιαστής μιας εκπομπής αναφέρεται στο ίδιο το άτομο), 3) παραλήρημα μεγαλείου, το οποίο περιλαμβάνει μια υπερβολική αίσθηση ανωτερότητας, δύναμης, γνώσης, φήμης ή την αίσθηση ότι το άτομο κατέχει υπερφυσικές ικανότητες ή σχετίζεται με/είναι ένα σημαντικό πρόσωπο (π.χ.  απεσταλμένος του Χριστού), 4) παραληρητικές ιδέες ελέγχου, όπου τα άτομα πιστεύουν ότι οι σκέψεις, τα συναισθήματα και/ή οι πράξεις τους ελέγχονται από εξωτερικές πηγές (π.χ. εξωγήινοι), 5) εισαγωγή σκέψης, η οποία περιλαμβάνει την πεποίθηση ότι σκέψεις τοποθετούνται στο μυαλό του ατόμου από άλλους (π.χ. σκέψεις που έχουν σταλεί από τον Θεό), και 6) εκπομπής της σκέψης, όπου οι προσωπικές σκέψεις του ατόμου εκπέμπονται και μπορούν να διαβαστούν από άλλους [4, 6]. Παραληρητικές ιδέες και ψευδαισθήσεις αποτελούν χαρακτηριστικά συμπτώματα της σχιζοφρένειας και σηματοδοτούν αξιοσημείωτη αποδιοργάνωση της αντιληπτικής ικανότητας, των διαδικα-σιών σκέψης και της συμπεριφοράς.

​

Εμπειρίες όπως οι προαναφερθείσες πολλές φορές απεικονίζονται με μη ρεαλιστικό τρόπο στο κοινό (π.χ. μέσα μαζικής ενημέρωσης/ταινίες), πράγμα το οποίο οδηγεί συχνά σε ανακρίβειες ή υπερβολές σε σχέση με τη φύση τους. Πιο συγκεκριμένα, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού αντιλαμβάνεται τέτοιου είδους εμπειρίες είτε ως τρομακτικές είτε ως ξένες προς αυτό, υπό την έννοια ότι αφορούν αποκλειστικά την "τρέλα" ή παράφρονες ανθρώπους, χωρίς να έχουν να κάνουν με εμπειρίες που μπορούν να εμφανιστούν ακόμα και στον γενικό πληθυσμό. Επιπροσθέτως, η παραδοσιακή κλινική προσέγγιση υιοθετεί μια "κατηγορική-διχοτομική" οπτική για τις ψυχωτικές εμπειρίες, που αντιμετωπίζονται αποκλειστικά ως μέρος του φάσματος της σχιζοφρένειας ή της διπολικής διαταραχής, δηλαδή μια κατάσταση όλα ή τίποτα, σε αντίθεση με την "διαστασιακή προσέγγιση" η οποία υιοθετεί την οπτική ενός  "συνεχούς" (βαρύτητας/σοβαρότητας) που ξεκινά από νορμάλ παράξενες εμπειρίες έως ψυχωσικά συμπτώματα (Johns & Van Os, 2001) [7]. 

​

​

​

​